Koning David had kapsones. Meir Shalevs tekstanalyse van het Oude Testament

DEZE WEBSITE WORDT NIET MEER BIJGEHOUDEN. MIJN NIEUWE WEBSITE VIND JE OP HILDEPACH.NL.

De eerste liefde in de Bijbel is niet die van Adam voor Eva. Ze begeren elkaar, maar het woord ‘liefde’ wordt niet genoemd. Dat gebeurt pas als God tegen Abraham zegt: ‘Neem uw zoon, uw enige, die gij liefhebt, Isaak, en ga heen naar het land Moria, en offer hem aldaar tot een brandoffer.’

Meir Shalev wordt geïnspireerd door Bijbelverhalen, en niet alleen als romanschrijver. In 1985 schreef hij zijn seculiere Bijbelexegese De bijbel nu. In In den beginne neemt hij de Hebreeuwse Bijbel – het Oude Testament – opnieuw onder de loep, ditmaal met het uitgangspunt: wat was de eerste keer dat iets genoemd wordt in de Bijbel?

Drie eeuwen van joods onbehagen

DEZE WEBSITE WORDT NIET MEER BIJGEHOUDEN. MIJN NIEUWE WEBSITE VIND JE OP HILDEPACH.NL.

In een verhelderend boek worden levens van joodse sleutelfiguren geregen tot één rijkgeschakeerd verhaal over de emancipatie van joden in landen waar ze niet welkom waren, maar wél slaagden.

Het omslag van De weg uit het getto toont een afbeelding van een menora uit een dertiende-eeuwse Hebreeuwse Bijbel uit Spanje. Minder toepasselijk kan bijna niet bij een boek dat gaat over de pogingen van West- en Midden-Europese joden om uit de traditionele joodse wereld te stappen. Dit valt auteur Michael Goldfarb echter niet aan te rekenen; het is de keuze van uitgeverij Meulenhoff.

The Short-lived Blossoming of the Yiddish Press in the Netherlands

The Dinstagishe un Fraytagishe Kuranten (Amsterdam, 1686-1687) was the world’s first Yiddish newspaper. The only other Dutch Yiddish newspaper that is known to us is the Vokhentlikhe Berikhtn (January 10, 1781). Why and how did the Yiddish press begin in the Netherlands, why did the Dutch Yiddish newspapers display such little “Jewish” content, and why were they so short-lived? ­

 

We do not know when the first issue of the Amsterdam Dinstagishe un Fraytagishe Kuranten appeared. The first extant issue probably dates from August 9, 1686, with the last issue dating from December 5, 1687. This makes the Dinstagishe un Fraytagishe Kuranten – the “Tuesday and Friday Newspapers” – the oldest known Yiddish newspaper in the world. One hundred issues of the newspaper were bound into a book that was acquired in 1902 by David Montezinos, book collector and librarian of Ets Haim, the library of the Portuguese synagogue in Amsterdam.[1]

Noten bij The Short-lived Blossoming of the Yiddish Press in the Netherlands

[1] J.S. da Silva Rosa, David Montezinos, de stichter der ‘Livraria D. Montezinos’ (1 Thebet 5589-5674) (Amsterdam, 1914), 4, writes that Montezinos bought the book from a street pedlar while observing the fire in the Floratheater in Amsterdam. This theatre, in the Amstelstraat, burned down in 1902: see J. van de Kamp and J. van der Wijk, Koosjer Nederlands (Amsterdam, 2006), 158.

Joods betekent vrij zijn

Twintig procent van de Israëli’s is Arabier. Hun minderheidspositie en gevoelens van dubbele loyaliteit – enerzijds Israëlisch staatsburger, anderzijds verbonden met Palestijnen in de bezette gebieden – lijkt een vruchtbare voedingsbodem voor mooie literatuur, maar tot nu toe is de oogst nogal schraal geweest, zeker van auteurs die in het Hebreeuws publiceren.

Anton Sjammas was in 1986 de eerste Israëlische Arabier die een Hebreeuwse roman schreef. Zijn Arabesken (vertaald door Mirjam Lumkeman en in 1989 uitgegeven door Bert Bakker) beschrijft een Arabische familie in een dorp in Galilea. En nu is er dan Sayed Kashua (1975), geboren in het dorp Tira in Galilea, journalist bij het progressieve Tel-Avivse weekblad Haïer.

Een reisje naar Polen deel 2

Het is al donker als we eindelijk in Zamość aankomen, en onderdak vinden in een hotel aan het schitterende marktplein. Zamość werd in 1580 in één keer ontworpen door de Italiaanse architect Bernardo Morando uit Padua, in opdracht van Jan Zamoyski, bevelhebber van het Poolse leger. Het moest een ‘ideale stad’ worden, zowel een levendig cultureel en handelscentrum als een onneembaar bastion. Het heeft inderdaad verwoestende oorlogen doorstaan, ook de Tweede Wereldoorlog, toen de Duitsers op de vlucht sloegen voor de Russen voordat ze de kans kregen het te verwoesten. Voor de handel en de cultuur nodigde Zamoyski in 1588 een groep sefardische joden uit, die zich vestigden te midden van de al aanwezige asjkenaziem. Ook voor hen was een plek voorzien in het ontwerp van Morando, inclusief een monumentale synagoge uit 1610. Het interieur, door de Duitsers beschadigd, is gedeeltelijk gerestaureerd, maar er is niet zo veel van te zien, omdat de openbare bibliotheek erin is gehuisvest. Er zijn plannen om er een museum van te maken.

Een reisje naar Polen deel 1

Als je je lang genoeg bezighoudt met Jiddisje literatuur en andere joodse zaken, komt het moment dat je met eigen ogen wilt zien waar veel van die verhalen zich hebben afgespeeld. Polen dus. Een groot deel van het vroegere Polen hoort tegenwoordig bij Oekraïne, Wit-Rusland en Litouwen. Omwille van de tijd beperkten we, mijn man en ik, ons tot het huidige Polen en Litouwen. Dit verhaal gaat alleen over Polen. We gingen op zoek naar plaatsen waar joden gewoond en gewerkt hadden, naar plaatsen die een rol speelden in de joodse literatuur en folklore, en onvermijdelijk ook naar de plekken waar dat rijke Oost-Europese joodse leven voorgoed vernietigd werd: de getto’s en de concentratiekampen.

Na een dagje bergwandelen in het Reuzengebergte is Wrocław de eerste grote stad die we in Polen aandoen. Voor de oorlog, toen Wrocław nog Breslau heette en bij Duitsland hoorde, logeerde Hitler bij zijn bezoeken aan de stad altijd in Hotel Monopol, tegenover de opera, zo meldt de Lonely Planet.

Zes weken Jiddisj in New York

Na een paar dagen logeren bij vrienden en familie én een uitstapje naar de Niagara Falls arriveer ik op zondag 22 juni per auto in New York. Als ik vanuit New Jersey op de Lincolntunnel af rijd, zie ik de skyline van Manhattan. Voor het eerst zonder Twin Towers. Ach…

Natuurlijk ben ik benieuwd hoe New York ervoor staat, bijna vier jaar na mijn vorige bezoek en bijna twee jaar na 11 september, maar mijn hoofddoel is het niet. Dat is de cursus Jiddisj van het YIVO Institute for Jewish Research, in samenwerking met Columbia University. En zo zit ik maandagochtend om negen uur in een collegezaaltje op de campus van Columbia.

De laatste joden van Litouwen. Terug naar Wilna

Ooit was Litouwen een centrum van joodse cultuur. Nu telt de joodse gemeenschap nog maar 5.000 leden. Een Amerikaanse hoogleraar verhuisde naar Vilnius om te redden wat er te redden is. Hij ontmoette mensen die zestig jaar geen Jiddisch meer hadden gesproken. ‘Fantastisch.’

De synagoge van de Litouwse hoofdstad Vilnius zit vol. De voorzanger zingt de sterren van de hemel. Oude tijden lijken weergekeerd. Toen Vilnius niet één maar ruim honderd synagogen had en over wereldberoemde voorzangers beschikte.